Donemus Webwinkel — Graaf, Bo van de

Saxofonist en componist Bo van de Graaf (Nijmegen, 27 december 1957) groeit muzikaal op in de Nederlandse geïmproviseerde muziek van de jaren zeventig. Gaandeweg verlegt hij zijn muzikale interesse naar filmmuziek, circusmuziek en tango's als uitgangspunt voor improvisatie. Hij heeft bovendien een grote belangstelling voor multimedia en organiseert concerten en evenementen waarin film, theater en beeldende kunst een grote rol spelen, en humor altijd een belangrijk ingrediënt vormt. Al deze interesses komen samen in de groep I Compani, die hij in 1985 opricht om de muziek van de Italiaanse componist Nino Rota bij de films van Federico Fellini te vertolken. Daarnaast formeert hij in de loop der jaren allerhande kleinere groepen, zoals het Neptet, het Flatulentia Trio, het Orkest van Count Bosie, Bo's Art Trio en Bo's Da Bomb. Ook is hij sideman in diverse groepen, waaronder Bik Bent Braam, het Prisma Orkest, het Chris Abelen Sextet en Jos Engelhards groepen. Als organisator en bestuurder is hij lange tijd actief in de Werkgroep Improvisatie Muziek in Nijmegen (WIM) en het Nijmeegse cultureel centrum O42. Daarnaast is hij commissielid bij het Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten (FAPK) in Den Haag, en bij de Stichting Jazz en Geïmproviseerde Muziek in Nederland (SJIN) in Amsterdam.

Als jongen van tien begint Bo van de Graaf met pianolessen, om op zijn achttiende over te stappen op saxofoon. Hij raakt in de ban van de heersende free jazz en wordt geïnspireerd door saxofonisten als John Coltrane, Archie Shepp en Gato Barbieri. Ook de Nederlandse improvisatie-scene van die tijd, met ICP en de groepen van Willem Breuker, heeft zijn warme interesse. Midden jaren zeventig volgt hij workshops bij Niko Langenhuijsen en maakt hij deel uit van het leerorkest De Boventoon van Herman de Wit en Willem van Manen. In Nijmegen wordt hij lid van Morpheus White Music. Deze groep speelt improvisatiemuziek in de traditie van ICP en het Art Ensemble of Chicago. In 1976 is hij een van de oprichters van de Nijmeegse Werkgroep Improvisatie Muziek (WIM), die in O42 concerten en workshops organiseert. Hij zal tien jaar voorzitter van de organisatie blijven.

Van de Graaf is een van de oprichters van de negenmans formatie Neptet. Het ensemble speelt door het hele land en brengt in 1981 een LP uit: How Is Life At 4 A.M.?, waarin de invloed van Breuker en Langenhuijsen onmiskenbaar is. Met de WIM neemt hij in 1982 ook de LP O42 Suite op, waarvoor hij een van de composities aandraagt.

Bassist Ed de Vos vraagt Van de Graaf om plaats te nemen in zijn Prisma Orkest. De saxofonist blijft tot 1986 meespelen. Met zijn collega-saxofonisten Bart Egers en Wim Westerveld vormt hij het Flatulentia Trio (flatulentia is de medische term voor winderigheid).

Bo van de Graaf richt I Compani op om de muziek van Nino Rota te spelen, die is gecomponeerd voor films van Federico Fellini. De bijbehorende filmbeelden worden tegelijkertijd geprojecteerd. Voor het BVHaast-label neemt hij een eerste LP op: Music For The Films Of Fellini. In de loop der jaren gaat Van de Graaf steeds meer eigen werk voor de groep schrijven en worden er bijzondere projecten uitgevoerd, zoals Dirty Minutes (1993), Gluteus Maximus (1997, een ode aan de vrouwenbil), Zomerdaken (1999), Aïda (2000, vrij naar Giuseppe Verdi), De Liefde, Natuurlijk (2006, naar gedichten van de Braziliaan Carlos Drummond de Andrade), Circusism (2007), Last Tango In Paris (2008, filmmuziek van Gato Barbieri bij de film van Bernardo Bertolucci). Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van I Compani in 2010 wordt de voorstelling Mangiare! gespeeld. In de eerste kwart eeuw van zijn bestaan heeft de groep een flink aantal CD's en DVD's geproduceerd.

In de eerste versie van Bik Bent Braam, het grote ensemble van pianist Michiel Braam, is Van de Graaf een van de rietblazers. Ook componist Jos Engelhard werkt graag met de saxofonist in de ensembles die hij formeert om zijn werk uit te voeren. Met I Compani speelt Van de Graaf een aantal jaren als begeleidingsorkest van het Utrechtse Kerstcircus.

Een van de woordspelerige orkestnamen die Van de Graaf bedenkt is Bo's Art Trio, met pianist Michiel Braam en drummer Fred van Duynhoven. Net als I Compani is deze groep vanaf 1988 een lang leven beschoren. In 1997 maakt het drietal een succesvolle tournee met een programma waarin de liedjes van Harry Bannink en Annie M.G.. Schmidt uit Ja Zuster, Nee Zuster als uitgangspunt voor improvisatie dienen: Niet met de Deuren Slaan. Het EigenWijs-label van de VPRO brengt het project op CD uit. Vanaf 2005 werkt Bo's Art Trio veel en graag samen met dichter Simon Vinkenoog. Gezamenlijk nemen ze twee CD's op: Cobra (2005) en Jazz Is Free And So Are We (2008). Trombonist Chris Abelen vraagt in 1988 Bo van de Graaf voor zijn sextet, waarvan hij tot 1991 lid blijft. Een andere trombonist van het Willem Breuker Kollektief, Bernard Hunnekink, betrekt de saxofonist bij zijn grote ensemble, dat in 1994 een compositieopdracht uitvoert tijdens het festival Klap op de Vuurpijl. Vanaf 1993 organiseert Bo van de Graaf geregeld Claxon Concerten, waarbij oldtimers de door hem geschreven muziek uitvoeren. Het is een uiting van zogenaamde Community Art, een idee om de bevolking te betrekken bij het maken van kunst. Belatafeld (1994) valt ook binnen dit kader. Hij schrijft het voor straatorkest (Kladderadatsch) en carillon.

In deze jaren formeert Van de Graaf naast I Compani nog twee andere middelgrote groepen: The Big Swifty en Het Orkest van Count Bosie. Hiermee voert hij naast eigen werk ook composities uit van onder anderen Frank Zappa en Astor Piazzolla.

Van de Graaf schrijft muziek voor een hoorspel-CD van de Clini Clowns: Clowns On The Road.

In het kader van het 2000-jarig bestaan van de stad Nijmegen brengt Van de Graaf een grote groep mensen op de been voor zijn Symphonie Poubelle. Onder de deelnemers, die muziek maken met afval, bevinden zich burgemeester Guusje ter Horst en enkele wethouders. In 2006 volgt een soortgelijk concert met zo'n 750 fietsbellen (in Utrecht, en in 2009 in reprise in Tilburg) en met plasticafval (op de TU Delft).

Tijdens de festiviteiten rondom de Nijmeegse Vierdaagse vestigt Van de Graaf met zijn nieuwe groep Bo's Da Bomb het wereldrecord saxofoonsolo spelen. Behalve een goede grap is het ook een eerbetoon aan een van zijn saxofoonhelden, Sonny Rollins (van wie hij een aantal thema's in zijn solo verwerkt). Hij zet het record op 1 uur 4 minuten en 49 seconden. Hoogtepunten van het theatrale concert komen uit op DVD.

Bij het SMS Concert kan het publiek door middel van het sturen van sms'jes met opdrachten het verloop van een muziekstuk beïnvloeden. Ook dit is een voorbeeld van Community Art; het vindt plaats tijdens de Amsterdamse Uitmarkt.