Donemus Webwinkel — Horst, Anthon van der

Nationaliteit: Netherlands
Geboortedatum: 1899-06-20
Sterfdatum: 1965-03-07
Website: Treasured Composer's Page

Dirigent, organist en componist Anthon van der Horst stamt uit een eenvoudig gereformeerd Amsterdams gezin, maar gaat er prat op naar alle waarschijnlijkheid een nazaat te zijn van de Nederlandse componist Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621). Zijn grootste bekendheid geniet Van der Horst als dirigent van de Nederlandse Bachvereniging tijdens de jaarlijkse concerten op Goede Vrijdag. Verder is hij gedurende zijn carrière dirigent van onder meer de Koninklijke Oratorium Vereniging in Amsterdam, de Haagse Koninklijke Zangvereniging 'Excelsior', het Leidse koor 'Sursum Corda' en de Christelijke Oratorium Vereniging in Utrecht. Daarnaast treedt hij op als gastdirigent bij het Concertgebouworkest en bij andere orkesten. Ook als componist maakt Van der Horst naam. In zijn oeuvre, dat bestaat uit meer dan honderd werken, nemen orgelwerken en koorwerken een belangrijke plaats in, maar hij componeert ook liederen, kamermuziek, concerten en drie symfonieën. Musicoloog en leerling van Van der Horst Gert Oost schrijft over diens werk als componist: "Veel van de door hem gecomponeerde muziek berust op een achttonige toonladder, waarbij de tonen afwisselend een hele en een halve toon boven elkaar ligger, bijvoorbeeld d e f g as bes c cis d. Hij noemde deze ladder de modus coniunctus, omdat hij twee tooncentra, die het octaaf exact doormidden delen, met elkaar verbindt; in het gegeven voorbeeld de d en de as. Aangezien Van der Horst met dit tonenmateriaal geheel zijn eigen weg ging, is het moeilijk hem bij een bepaalde 20e-eeuwse stijlrichting in te delen. Over het geheel genomen klinkt zijn muziek mild en sonoor. De rijke orkestratie draagt daar vaak het hare toe bij." Een voorbeeld van de genoemde werkwijze is de 'Suite in modo conjuncto opus 38' (1943) voor orgel.

Anthon van der Horst wordt op 20 juni geboren in Amsterdam.

De grote muzikale begaafdheid van Van der Horst blijkt al op zeer jonge leeftijd: als vierjarige speelt hij samen met zijn vader Hendrik, organist en dirigent van een amateurorkest, het romantische symfonische repertoire vierhandig op de piano. Zijn vader neemt hem bovendien regelmatig mee naar concerten, waardoor hij in aanraking komt met de Matthäus-Passiontraditie van Willem Mengelberg.

Op vijftienjarige leeftijd wordt Van der Horst organist van de Waalse Kerk in Amsterdam. Hij begint zijn opleiding aan het Amsterdams Conservatorium, waar hij compositie studeert bij Bernard Zweers en orgel en piano bij Jean Baptiste Charles de Pauw. Van der Horst behaalt het eindexamen orgel cum laude.

Van der Horst wordt organist van de Engelse Kerk aan het Begijnhof. In 1919 ontvangt hij in het Amsterdamse Concertgebouw uit handen van een internationale jury als eerste in Nederland de Prix d'Excellence voor orgel. Niettegenstaande deze uitzonderlijke onderscheiding bekleedt hij gedurende zijn carrière nooit een vooraanstaande post als organist; zijn bekendheid als organist in binnen- en buitenland heeft Van der Horst hoofdzakelijk te danken aan zijn concertpraktijk. Zo maakt hij op latere leeftijd concertreizen naar onder meer Venezuela, Suriname en de Nederlandse Antillen.

Van der Horst is betrokken bij de oprichting van het Amsterdams Muzieklyceum en wordt daar ook als docent aangesteld. In 1927 wordt hij directeur van het Hilversums Muzieklyceum.

Anthon van der Horst treedt aan als dirigent van de Nederlandse Bachvereniging. Onder zijn leiding groeien de jaarlijkse uitvoeringen van de 'Matthäus-Passion´ en de 'Hohe Messe´ van Johann Sebastian Bach in Naarden uit tot een instituut van het Nederlandse muziekleven. Hij blijft die concerten tot vlak voor zijn dood verzorgen. Oost schrijft over Van der Horsts omgang met Bach: "Steeds dieper trachtte Van der Horst in het wezen van deze muziek thuis te raken. Hij dirigeerde Bachs meesterwerken uit een fotografische weergave van het oorspronkelijke handschrift om zich zo heel direct met de componist verbonden te weten. Door dit zoeken naar Bachs werkelijke bedoelingen kwam Van der Horst met zijn Naardense Passiontraditie lijnrecht tegenover de meer romantisch geïnterpreteerde Passievertolkingen van Willem Mengelberg te staan."

Van der Horst krijgt een aanstelling als hoofdleraar orgel aan het Amsterdamsch Conservatorium. Tot de organisten die hij opleidt behoren Piet van Amstel, Bernard Bartelink, Jan van der Berg, Piet Kee, Albert de Klerk, Frits Mehrtens, Piet Post, Charles de Wolff en Kees de Wijs. Van der Horst legt in zijn lessen veel nadruk op, behalve het aanleren van techniek, een juiste interpretatie van de orgelliteratuur, en de daartoe benodigde kennis over stijl en achtergrond. Enkele jaren later volgt zijn aanstelling als hoofdleraar koor- en orkestdirectie. Tot vlak voor zijn dood blijft hij deze functie bekleden.

Van der Horst neemt deel aan het eerste Nederlandse improvisatieconcert in de Utrechtse Dom, samen met Cornelis Bute, Hendrik Andriessen en Jan Mul.

Als gevolg van de oorlogsomstandigheden komt er een einde aan zijn functie van organist bij de Engelse Kerk in Amsterdam. "Het door hem begeerde organistschap van de Oude Kerk in Amsterdam - het Vater-Müller-orgel van de kerk had zijn grote voorliefde en inspireerde hem tot verschillende van zijn orgelwerken - ging in 1941 door intriges aan hem voorbij," schrijft Gert Oost.

Van der Horst is organist van de Nederlandse Protestanten Bond in Hilversum. In 1948 kent de Rijksuniversiteit Groningen hem een eredoctoraat in de godgeleerdheid toe, voor zijn verdienste als interpreet en kenner van de liturgische muziek van Bach. In 1950 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Van der Horst is organist van de Grote Kerk in Naarden, waar hij het Bätz-Witte-orgel bespeelt.

Op 7 maart 1965 overlijdt Anthon van der Horst in Hilversum.

Gert Oost publiceert de biografie ´Anthon van der Horst 1899-1965. Leven en werk´ (Canaletto, Alphen aan den Rijn).