gerelateerde werken
String Quartet Nº 4 / Jo van den Booren
Genre:
Kamermuziek
Subgenre:
Strijkkwartet (2 violen, altviool, cello)
Bezetting:
2vln vla vc
Genre:
Vocaal
Subgenre:
Mannenkoor en instrumenten
Bezetting:
sopr-m bar MK3 hp
Genre:
Vocaal
Subgenre:
Mannenkoor en instrumenten
Bezetting:
alt MK3 ob/fl eh cl fg h vl
Genre:
Vocaal
Subgenre:
Mannenkoor en instrumenten
Bezetting:
MK4 4h 3trp trb tb
compositie
Triptiek : ode aan Jeroen Bosch, voor mannenkoor, koperkwintet en slagwerk, 1977 / Jo van den Booren
Overige auteurs:
Dale, Jan Van Der
(Tekstdichter/librettist)
Dante Alighieri
(Tekstdichter/librettist)
Deschamps, Eustache
(Tekstdichter/librettist)
Jan I (Hertog van Brabant)
(Tekstdichter/librettist)
Mander, Carel van
(Tekstdichter/librettist)
Villon, Francois
(Tekstdichter/librettist)
Booren, Jo van den
(Componist)
Toelichting:
Program note (Dutch): (Première: 21-10-1978 - Het Brabants Orkest). 'Triptiek', ode aan Jeroen Bosch, is geïnspireerd door de triptieken, de tuin der lusten, de hooiwagen en het laatste oordeel. Door middel van de gedichten die ik heb gebruikt en die bijna allemaal in en rondom de 15e eeuw zijn geschreven, heb ik getracht, in verbinding met de hedendaagse muzikale mogelijkheden, een beeld te geven van de grimmige tijd, waarin Jeroen Bosch leefde. De potentiële muziek in zijn schilderijen heb ik proberen te verwerkelijken. Vóór de respectievelijke delen van de compositie worden de gedeelten uit Het Schilder Boeck over het leven van Jeronimus Bos van Carel van Mander (16e eeuw) gedeclameerd. 1. Schepping. Declamatie en citaten uit de schilderijen: 'in principio erat verbum; ipse dixit et facta sunt; ipse mandavit et creata sunt (in het begin was het woord; want als hij spreekt, dan gebeurt het; als hij gebiedt dan is het geschapen).
Paradijs; de tuin van Eeden, een gedicht van A.E. Avitus (5e eeuw)... zeer zachte muziek... rust... volmaaktheid en evenwicht.
Zondeval; onrust, de zeven hoofdzonden worden door het koor aangekondigd... 4 tom-toms, de wereld, verbinden het paradijs met het volgende deel.
2. Menschenwerelt. Declamatie; tot de conditio humana behoren ongeremde hartstocht en zonde, angsten, de voortdurende dwaling, een draaimolen van hebzucht, jaloezie, geweld...
Hallelujah, bejubeling van God... Psalm 148, Looft den Here, spreekkoor...
Lamento di Tristano, een dans uit de 14e eeuw, geblazen door de hoorn...
Minnelied van Hertog Jan I van Brabant (13e eeuw) en Temps de Doleur van E. de Schaps (15e eeuw) worden afwisselend gezongen en gesproken...
Rondeau van Francois Villon (15e eeuw)... Hallelujah...
De ure van de Dood van Jan van Dale (15e eeuw), spreekgezang...
Ballade de la Grosse Margo en Ballade de Bon Conseil van Francois Villon... koor a cappella....
3. Hel. Dies Irae, Dies Illa... een dag van wraakneming zal deze dag zijn, waarop al het vergankelijke tot as zal verbrand worden... Gedrochten worden opgevreten en uitgescheten, daarbij ondergaan zij geen enkele emotie... de mens in een perpetuum mobile wordt eindeloos door zijn machinerieën vermorzeld...
Inferno van Dante (13e eeuw)... senza tempo tinto, tijdloos duister... Sia morte, dood zijn... il Qual s'agira, dat rondwentelt... lasciate ogui speranza voi ch'entrate, laat alle hoop varen, gij die hier binnentreedt... facevano un tumult, maakten een tumult... tanto basso, zo verachtelijk... anime prave, slechts zielen... i tuoi martiri, marteling... fuoco, vuur... nelle eterne, in eeuwige duisternis.....
De compositie is gebaseerd op een twaalftoonreeks, waarvan de onderlinge intervallen telkens met een kleine seconde worden vergroot en verkleind. Zo ontstaan er reeksen, die terug te voeren zijn tot chromatische en diatonische toonladders. De verticale aspecten worden vaak bepaald door samenklanken die ontstaan, wanneer de verschillende reeksen boven elkaar worden geplaatst; de kleine en grote seconde en de kleine en grote tertsen overheersen dan de samenklanken. Hiermede heb ik getracht iets weer te geven van het parallel-organum, de meerstemmigheid in de tijd van circa 800 tot 1200. De compositie is bedoeld als een ode aan de Bosschenaar Jeroen Bosch, die leefde van 1450 tot 1516, met gedichten van onder andere Jan I, Hertog van Brabant en gecomponeerd door een Bossche componist'.
- JO VAN DEN BOOREN