gerelateerde werken

Der Geburtstag der Infantin : for mandolin, guitar and harp / Franz Schreker; arr. Kees Arntzen

Genre: Kamermuziek
Subgenre: Gemengd ensemble (2-12 spelers)
Bezetting: mand gtr hp

Gejaagd door 'n wind : hobo, fagot, gitaar, viool, 1985 / Chiel Meijering

Genre: Kamermuziek
Subgenre: Gemengd ensemble (2-12 spelers)
Bezetting: ob fg g vl

Concerto 'Chanson d'automne' : for flute and ensemble / Robert Groslot

Genre: Kamermuziek
Subgenre: Gemengd ensemble (2-12 spelers)
Bezetting: fl-solo ob hrp str

Urban Turban : Version for flute, bass clarinet and piano / Ned McGowan

Genre: Kamermuziek
Subgenre: Gemengd ensemble (2-12 spelers)
Bezetting: fl cl-b pf

compositie

Der Geburtstag der Infantin : for mandolin, guitar and harp / Franz Schreker; arr. Kees Arntzen

Overige auteurs:
Arntzen, Kees (Arrangeur)
Schreker, Franz (Componist)
Toelichting:
Franz Schreker (1878 - 1934) schreef zijn danssuite ‘Der Geburtstag der Infantin’ voor de zogenaamde ‘Kunstschau’ in Wenen in 1908 voor klein orkest en de dansgroep van Grete en Elsa Wiesenthal, die de toen populaire zogenaamde ‘Ausdruckstanz’ beoefenden. Uitgangspunt voor deze dansvoorstelling was een sprookje van de Ierse auteur Oscar Wilde, die met zijn toneelstuk ‘Salome’, waarop Richard Strauss in 1905 zijn spraakmakende, want erotische opera gebaseerd had, golven van verontwaardiging over Europa had doen slaan.
Het sprookje dat Wilde verzon aan het bed van zijn kinderen als ‘verhaaltje voor het slapengaan’, was op zijn beurt weer geïnspireerd door ’Las Meninas’, het beroemde 17e-eeuwse schilderij van Velazquez. Hierop zien we de Infante stralend in het midden en links de schilder die ons recht aankijkt; maar ook worden we bij nader kijken het goedkeurend toekijkende keizerlijke ouderpaar gewaar, namelijk in een spiegel op de acthergrond. Op de voorgrond van het schilderij zien we aan de rechterkant twee dwergen, een er van is net zo groot als de kroonprinses. Die mismaakte figuur prikkelde Oscar Wilde’s fantasie tot het volgende sprookje: voor haar twaalfde verjaardag (het meisje op het schilderij is vijf) krijgt de Infante een dwerg ten geschenke. De dwerg was door kolenbranders uit het bos gehaald en komt - volgens Wilde - totaal ongecultiveerd als rariteit terecht in de vorstelijke ruimtes van het Escorial. De infante vindt het een prachtig cadeau en moedigt de dwerg aan voor haar te dansen. Als de dwerg Lente, Zomer en Herfst heeft uitgebeeld is de Infante zo verrukt dat ze hem een roos toewerpt. De dwerg drukt de roos aan zijn lippen en is op slag verliefd op het vorstelijke kind. Alleen gelaten gaat de dwerg na het feest dwalen in het reusachtige paleis en komt zo voor het eerst zichzelf tegen in een spiegel. Op slag begrijpt hij dat de Infante alleen maar de spot heeft gedreven om zijn lelijkheid en uit wanhoop sterft hij ter plekke. De hofarts constateert de dood ten gevolge van een gebroken hart en de Infante, die poolshoogte komt nemen bij ‘haar’ dwerg, trekt haar neusje op en wenst voor haar volgende verjaardag een cadeautje zonder hart. Met leeftijdgenootjes rent zij de tuin in om verder te spelen.
Tot zover de fantasie van Oscar Wilde. De dans, maar met name de frisse muziek van Franz Schreker veroverden het publiek. Later heeft Schreker hetzelfde materiaal bewerkt voor groot orkest toen Mengelberg hem in 1923 uitnodigde om het Concertgebouworkest in eigen werken te komen dirigeren. Dit orkest telt ondermeer vier mandolines en twee gitaren en harpen.
De uitdaging om deze monsterbezetting weer te reduceren tot een ensemble van gitaar, harp en mandoline pakte goed uit. De voorliggende bewerking is vaak gespeeld door het Serenade Trio, soms met een verteller erbij, die middels de verhaallijn de delen aan elkaar praatte.
Voor de totstandkoming van deze uitgave dank ik vooral gitarist Wim Hoogewerf voor zijn onvoorwaardelijke steun. De vingerzettingen voor de mandoline zijn van Lenie Kerkhoven. Erika Waardenburg verzorgde de harp-annotatie en ondergetekende de gitaar-vingerzetting.
Kees Arntzen, november 2017